Gisteravond maakte ik een wandeling door mijn woonplaats toen het behoorlijk dreigend was buiten. Tijdens de hitte van de afgelopen dagen hadden we vooral te maken met strakblauwe lucht, maar nu waren de wolken donker en dreigend. Het deed me denken aan een metafoor over gedachten en gevoelens.
De hemel en het weer
Binnen ACT gebruiken we veel metaforen om dingen duidelijk te maken. Deze vind ik heel sprekend als het gaat over de (donkere) gedachten en gevoelens waar we soms mee te maken hebben en waar we zo enorm in op kunnen gaan.
“Je observerende zelf is als de hemel. Gedachten en gevoelens zijn als het weer. Het weer verandert continu, maar hoe slecht het ook wordt, het kan op geen enkele manier schade toebrengen aan de hemel. Het erg het weer ook is, de hemel heeft er altijd ruimte voor, en vroeg of laat verandert het weer.
Russ Harris – Acceptatie en Commitment Therapie in de praktijk
Soms vergeten we dat de hemel er is, maar hij is er altijd. En soms zien we hem niet omdat er hele dikke wolken voor zitten. Maar als we hoog genoeg uitstijgen boven die dikke wolken, komen we vroeg of laat bij de heldere hemel, die zich in alle richtingen uitstrekt.”
Gedachten en gevoelens gaan en veranderen
Hoe donker onze gedachten en gevoelens ook zijn, er is ALTIJD een deel van ons dat hier niet door beïnvloed wordt. Contact leren maken met dit deel (het “observerende zelf” met een lastige term) zorgt ervoor dat we afstand kunnen nemen van die donkere gedachten en gevoelens waar we soms zo in opgaan.
Het zorgt er bij mij voor dat ik besef dat ik niet die donkere gedachten en gevoelens bén, maar dat ik ze héb. En dat ze ook weer overgaan, al lijkt het soms of dat niet gaat gebeuren.
Wat is dan dat observerende zelf?
Als je weleens mindfulness hebt beoefend, weet je dat de instructies iets zijn in de trant van: “Merk X op”. Dat suggereert al dat er een plek of perspectief is van waaruit je dat kunt opmerken. Alsof er nog iemand in jou zit die dit kan opmerken. Ik vind het observerende zelf één van de lastigste concepten om uit te leggen en om echt goed te begrijpen. Maar het komt er op neer dat er altijd iets is dat opmerkt wát er bij je speelt.
En dat iets, dat verandert nooit. Wat wél verandert is wat je opmerkt. Misschien een voorbeeld om te verduidelijken: je voelt je ellendig, merkt op dat je verdrietig bent. Er is iets in jou dat dit opmerkt. Dát noem je het observerende zelf. Het is het deel van ons dat woorden, beelden, overtuigingen en ideeën opmerkt en er woorden aan geeft. Maar dat deel zelf kunnen we niet benoemend of vastpakken.
En wat kun je daar dan mee?
Tja, dat is wel een logische vraag. Waar het vooral bij helpt is je ervan bewust te zijn dat er altijd een deel van en in jou is dat kalm en rustig is, dat altijd stabiel is. Hoe zwaar, somber, negatief je gedachten en gevoelens ook zijn: dat is niet wie jij bent.
Dat besef kan helpen om een beetje afstand te nemen van die gedachten en gevoelens en je te realiseren dat er nog meer is dan alleen dat, ook al lijkt het soms niet zo.
