Veel mensen die in een burn-out terecht komen, hebben het idee dat dit heel plotseling gebeurde. Toch is dat nooit het geval, er gaat altijd al een periode van verhoogde spanning aan vooraf. En als mensen eenmaal werken aan hun herstel, zien ze dat vaak ook wel. Dan merken ze op dat er al lange tijd alarmbellen afgingen, die ze al die tijd genegeerd hebben. Om te voorkomen dat je in een burn-out terecht komt, is het dus heel belangrijk je eigen alarmbellen te (her)kennen.
Een burn-out komt niet uit de lucht vallen
Ondanks dat het zo kan lijken als je er midden in zit, komt een burn-out nooit uit de lucht vallen. Er gaat een periode van opbouwende spanning en stress aan vooraf. Volgens sommige onderzoekers zijn er vier fasen te onderscheiden, anderen spreken zelfs van 12 fasen. Laten we daar eens verder naar kijken.
Het begint altijd met een fase van verhoogde stress. Deze stress kan bijvoorbeeld voorkomen door een emotionele gebeurtenis, een extra project op het werk of bijvoorbeeld de corona-pandemie. In dit artikel heb ik eerder al eens uitgelegd wat het probleem met stress precies is. Als er langere tijd sprake is van verhoogde stress, brengt dit het lichaam in de war. Gedrag dat in deze fase veel voorkomt, is bijvoorbeeld harder gaan werken, minder pauzes nemen, een korter lontje, etc.
Als deze stress blijft aanhouden, raakt het lichaam enigszins gewend aan de verhoogde stressniveaus. Nu klinkt dat misschien goed, maar dat is het niet! Mensen in deze fase ontkennen vaak dat er sprake is van stress, of kijken uit naar een vakantie of het einde van een project zodat het daarna beter kan worden. Vergelijk dat met een wortel die voor je neus gehouden wordt: je gaat daar niet komen! Tenminste, niet zonder dat je zelf iets gaat veranderen.
Duurt deze fase voort, spreken we van overspannenheid. Dit is ook wel het voorstadium van burn-out. Er kunnen in deze fase lichamelijke en emotionele klachten zijn, slaapproblemen en iemand voelt wel aan dat het niet goed gaat. Maar vaak is het nog steeds erg moeilijk om dit te erkennen en aan de rem te trekken.
Uiteindelijk belandt iemand in een burn-out, waarbij het niet meer mogelijk is om nog te werken of dagelijkse taken te verrichten.
Iedereen heeft andere alarmbellen
Ondanks dat er een globale lijn te zien is in de opbouw van stressklachten en de aanloop naar burn-out, zien de alarmbellen er bij iedereen wel anders uit. En dus is het belangrijk je eigen alarmbellen te leren (her)kennen, zodat je tijdig in kunt grijpen!
Voorbeelden van vroege signalen zijn bijvoorbeeld:
- vaker hoofd- of buikpijn
- stijve nek en schouders
- sneller geïrriteerd
- slechter slapen
- piekeren
- neiging harder te gaan werken of pauzes over te slaan
- werk (of andere stressfactor) niet goed los kunnen laten
- moeite met ontspannen
- opgejaagd gevoel
- haastig
- gevoel dat je minder controle hebt
- minder zin in leuke dingen
Veel signalen van stress passen ook bij allerlei andere aandoeningen, waardoor we ze niet altijd juist herkennen. En bij een paar klachten denken we vaak ook dat er niet zoveel aan de hand is. Maar je lichaam waarschuwt je dat er iets moet veranderen!
Neem je alarmbellen serieus
Wanneer je merkt dat er veranderingen merkbaar zijn in je gedrag, humeur of gemoedstoestand is het slim om deze serieus te nemen. Er is misschien niet direct iets ernstigs aan de hand, maar het kan ook zeker geen kwaad om even te kijken of je te veel stress in je leven hebt en wat je zou kunnen veranderen of verbeteren.
Zeker als klachten langere tijd (denk aan een paar weken) aanhouden of als je in een situatie blijft zitten die stressvol is, is het belangrijk tijdig te handelen en te zorgen dat je kijkt hoe je dingen los kunt laten en beter kunt ontspannen.
Zijn er mensen om je heen die zich zorgen maken en vragen of het wel goed met je gaat? Zie dat als een signaal, anderen zien namelijk met een beetje afstand wat er bij jou gebeurt. Ga niet ontkennen, maar ga eens onderzoeken: wat zou er kunnen zijn? Klopt het wat de ander ziet?
Streng zijn voor jezelf is niet altijd de beste oplossing. Soms is het helemaal oké om (aan jezelf) toe te geven dat je het wat rustiger aan mag doen. Het is helemaal niet nodig om altijd alle ballen in de lucht te houden! Zeker niet als het ten koste gaat van jezelf.
