Ga naar de inhoud

Waarom heb je last van schuldgevoel als je voor jezelf kiest?

schuldgevoel

Ken je dat, dat je zo’n last hebt van schuldgevoel als je voor jezelf kiest? Ik heb er in elk geval wel last van: ik stond vorige week op met een verstopt hoofd en keelpijn, waar ik zo af en toe last van heb. Ik wist dat ik het best mijn afspraken kon afzeggen, “maar dat kan toch niet?!” Mijn hoofd ging er met allerlei argumenten tegenin waarom ik gewoon mijn afspraken door moest laten gaan. Wat is dat toch, dat schuldgevoel om voor jezelf te kiezen?

Wat is schuldgevoel eigenlijk?

Volgens Wikipedia is schuldgevoel “een gemoedstoestand waarbij het geweten een mens plaagt met een onaangenaam gevoel over een bepaalde gedane of juist niet gedane actie. Het wordt vaak gevolgd door gevoelens van berouw of spijt. Schuldgevoel is een gemoedstoestand die men zichzelf oplegt.”

Daar zitten twee elementen in die belangrijk zijn: het is het geweten dat ons plaagt met iets wat we wél of juist niet hebben gedaan; én het is een gemoedstoestand die we onszelf opleggen. En hoewel het vaak niet voelt alsof we dat zelf doen, biedt het wel de mogelijkheid om het te veranderen.

Het geweten houdt zich bezig met wat goed of fout is. Schuldgevoel ontstaat dus uit het idee dat wat we wel of niet hebben gedaan, fout is. Want als we niks fout hebben gedaan, hoeven we ons ook niet schuldig te voelen. Toch? Indirect zou dat betekenen dat ‘voor onszelf kiezen’ fout is.

Zijn anderen belangrijker?

Misschien is het aangeleerd of maatschappelijk gewoon behoorlijk geaccepteerd, maar afspraken zeg je niet zomaar af (tenminste, in mijn wereld). Hoewel ik er alle begrip voor heb als een ander een afspraak afzegt omdat ‘ie ziek is, vind ik dat ik toch bijna in het ziekenhuis moet liggen voordat ik iets af mag zeggen. En een verstopte neus en keelpijn, dat is toch niet echt ziek?

In de basis komt het er op neer dat ik (de afspraak met) de ander beter (/belangrijker) vindt dan goed voor mezelf zorgen. En misschien gaat het vooral nog wel om wat een ander van me vindt als ik de afspraak afzeg. Gek eigenlijk, als ik er van een afstandje naar kijk maar zo werkt het wel in mijn hoofd. Dus ik moet over een behoorlijke drempel heen om af te zeggen. En dat herkennen veel mensen, hoor ik regelmatig. Zeker bij mensen met burn-outklachten is dit vaak een onderdeel van het probleem.

Wat doe je dan met dat schuldgevoel?

Ik heb er in dit voorbeeld toch voor gekozen mijn afspraken af te zeggen en mezelf wat rust te gunnen. Hoewel sommigen het vervelend vonden, reageerde niemand onaardig of niet-begripvol. Maar ik bleef er met mezelf wel over in discussie: “had ik niet toch moeten gaan, zo erg is het toch allemaal niet?”. Dat was dus mijn geweten dat lekker door bleef ratelen.

Wat helpt is accepteren dat schuldgevoel er bij hoort en dat dit oké is. Het nakomen van mijn afspraken is blijkbaar iets belangrijks voor mij, en tegelijk is goed voor mezelf (proberen te) zorgen dat ook. Het gaat in dit geval dus om botsende waarden. Twee dingen die belangrijk voor me zijn, maar die ik niet tegelijk vorm kan geven. Als ik mijn afspraken had laten doorgaan, had ik me waarschijnlijk ook schuldig gevoeld, maar dan omdat ik niet goed voor mezelf zorgde 😉

Wat ik steeds meer leer is dat schuldgevoel er best mag zijn, maar dat ik me er niet door hoef te laten leiden. En dat geef ik ook vaak mee aan mensen die ik in de praktijk zie. Het is net als angst: een raadgever, niet altijd een goede overigens. Maar je hóeft er niet naar te luisteren.

Je laten leiden door schuldgevoel maakt het erger

Als je je wel laat leiden door schuldgevoel wordt het (op de lange termijn) alleen maar moeilijker om je eigen grenzen aan te (blijven) geven. Want steeds als je vanwege schuldgevoel aan iets toegeeft, wordt de gewoonte sterker en wordt het schuldgevoel de volgende keer als je wel wilt weigeren alleen maar groter.

Het besef dat schuldgevoel iets is dat je jezelf oplegt, om welke reden of door welke overtuiging dan ook, kan helpen milder voor jezelf te zijn. Natuurlijk kies je niet bewust voor schuldgevoel, dat komt voort uit aangeleerde patronen en overtuigingen. Maar te weten dat het enkel jouw eigen oordeel is dat zorgt voor schuldgevoel geeft ruimte voor andere ideeën. En dat zorgt er ook voor dat je kunt experimenteren met ander gedrag.

In mijn geval merkte ik dat de anderen begrip hadden dat ik de afspraak wilde afzeggen, en ging er niets ‘fout’. Soms helpt het ook om je perspectief te veranderen: zou jij willen dat de ander zich schuldig voelt als die een afspraak afzegt met jou? Of zou jij willen dat de ander zijn/haar eigen grenzen negeert omwille van jou? Vaak is het antwoord daarop ‘nee’. En als je het voor de ander niet zou willen, zou het gek zijn als je er zelf mee doorgaat toch? Dus leer je schuldgevoel te accepteren als je keuzes maakt die voor jou juist zijn. Door er minder aandacht aan te geven, verdwijnt het vanzelf naar de achtergrond en wordt het steeds makkelijker om je eigen keuzes te maken.

schuldgevoel