Ga naar de inhoud

Waarom is het zo moeilijk om negatieve patronen te doorbreken?

  • door

Hoe vaak heb jij je al voorgenomen om ergens mee te stoppen of een bepaald patroon te veranderen? Bijvoorbeeld stoppen met roken, emotie-eten, te lang tv of Netflix kijken, ongezond eten. Misschien al heel vaak en is het steeds niet gelukt. Je gaat aan jezelf twijfelen. Waarom is het zo moeilijk om negatieve patronen te doorbreken?

Je brein werkt in patronen

Om te beginnen is het handig om te weten dat je brein het liefst in vaste patronen werkt, dat is energiebesparend. En omdat je hersenen sowieso al veel energie verbruiken, zijn ze zo ingesteld dat ze vooral heel lui zijn. Als ze iets al kennen, treedt een soort automatische reactie in werking.

Je brein reageert op een bepaalde prikkel (ook wel stimulus genoemd) met een bepaalde reactie (respons). Bij honden gebruik je dit om de hond te leren wat gewenst gedrag is, dat wordt beloond met een snoepje. Een deel van ons brein werkt op dezelfde manier: als we ‘beloond’ worden met iets lekkers, zullen we dat gedrag vaker herhalen en vormt zich een patroon.

Neem emotie-eten: stel dat je een vervelend gesprek hebt gehad en je neemt op de terugweg een stuk chocola. Dan voelt dat even goed. De volgende keer dat je je vervelend voelt, zal er een behoefte aan chocola optreden. Als je dan weer een stuk chocola neemt, begint zich een patroon te vormen: rot voelen = chocola eten.

Gedachten beïnvloeden gedrag

Daar komt nog bij dat onze gedachten ook invloed hebben op ons gedrag. Als je al eens hebt geprobeerd te stoppen met bepaald gedrag en het is niet gelukt, zullen je gedachten dit opmerken. “Doe niet teveel moeite, het lukt je toch niet” of “je bent niet sterk genoeg om te stoppen”.

Het deel van ons brein dat zo primitief reageert (ook wel ons ‘oerbrein’ genoemd) streeft maar naar twee dingen: het vergroten van genot op de korte termijn en het vermijden van pijn. Dus wanneer je die behoefte aan chocola hebt, zal dat oerbrein alles in het werk stellen om zo snel mogelijk een gevoel van genot te ervaren en chocola te krijgen. Dan is het weer gerustgesteld. En elke keer dat je daaraan toegeeft, wordt het patroon sterker.

Alleen wilskracht is niet genoeg

Oké, dan spreek je met jezelf af dat je stopt met chocola eten. Misschien wordt je er dik of misselijk van, of wil je gezonder eten. Dus je stopt ermee. Klaar.

Zodra de eerste gelegenheid zich voordoet, kun je je misschien goed houden. Maar als je puur op basis van wilskracht probeert gedrag te veranderen, wordt het lastig. Want wanneer je onder hoge of langdurige stress staat, is het lastiger om je denken en gedrag te reguleren (aldus Margriet Sitskoorn in Hersenhack). En zodra je terugvalt, schiet je jezelf waarschijnlijk weer af.

Hoe doorbreek je die patronen dan wél?

Natuurlijk ben je niet overgeleverd aan je oerbrein en zijn behoefte aan handelen in patronen. Je kunt verschillende dingen doen, ik help je met deze tips wat op weg:

  • Check of de verandering die je wilt wel écht is wat je wilt. Als gezondheid voor jou een belangrijke waarde is, kun je een duidelijk doel formuleren dat hiermee te maken heeft. Het wordt dan makkelijker om je daarop te richten en te stoppen met chocola.
  • Train je wilskracht door lief te zijn voor jezelf en te leren omgaan met ongemak. Stoppen met een gewoonte is niet makkelijk. Realiseer je dat van tevoren. Het gaat vervelend voelen, je gaat een sterke behoefte krijgen en je wordt er misschien wel chagrijnig van. Dat is allemaal OK, wees lief voor jezelf.
  • Realiseer je dat je altijd een prijs betaalt, nu of later. Als je doorgaat met slechte gewoontes krijg je daar later de rekening van. Maar als je nu je slechte gewoontes doorbreekt, betaal je nu. Het is aan jou wat je wilt.
  • Maak vooraf een plan wat je gaat doen als de behoefte te sterk is en je denkt dat je het niet volhoudt. Een soort EHBO. “Als ik de behoefte krijg aan …., dan ga ik ….”

Nieuwe patronen aanleggen kost tijd

Realiseer je dat de oude patronen niet in één dag aangelegd zijn, en dat het aanleggen van een nieuw patroon ook niet zo snel zal gebeuren. Je hersenen zullen nog de neiging hebben om in het oude patroon te vallen, want dat is bekend en makkelijk.

Maak het leuk en zorg dat je het nieuwe patroon beloont als je het volhoudt. Om te zorgen dat het nieuwe patroon succesvol wordt, begin je slechts met één hele kleine verandering per keer. Als je teveel in één keer wilt veranderen gaat je brein in de weerstand.

Welk patroon ga jij doorbreken?

1 reactie op “Waarom is het zo moeilijk om negatieve patronen te doorbreken?”

  1. Pingback: Een gewoonte is geen gebod - Lekker in je hoofd

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *