Een tijdje geleden gaf ik een webinar voor de Bibliotheek Gelderland Zuid over het thema stress. De deelnemers vonden het een leerzame en interessante bijeenkomst, en het was erg leuk om te doen! Ook in de dagelijkse praktijk zie ik veel mensen die met stressklachten te maken hebben. Tijd dus om wat meer uit te leggen over wat het probleem is met stress.
Je hebt stress en je hebt stress
Heel kort door de bocht gezegd heb je goede stress en slechte stress. Niet alle stress is hetzelfde namelijk!
In het plaatje hieronder zie je hoe onze stressreactie werkt. Deze treedt in werking zodra er een dreiging is. Ons lichaam reageert om te vechten of te vluchten. Als we onszelf daarna in veiligheid kunnen brengen, komt er ontlading en herstelt ons lichaam zich weer.
Een voorbeeld wat ik zelf meemaakte: ik reed in de auto toen er storm losbrak. In slechts een paar seconden tijd brak de hemel open, kwam het water met bakken uit de hemel en vlogen de afgewaaide takken rond de auto. Ik verkrampte volledig in de auto, al mijn spieren werden aangespannen, mijn hartslag ging omhoog en ik was bang. Bij het eerste kruispunt kon ik afslaan om de auto op een parkeerplek stil te zetten. Daar volgde de ontlading in de vorm van enorm trillende benen, diep zuchten en uiteindelijk een gekalmeerde ademhaling.
Tot zover is er niets aan de hand. Dit is een ‘normale’ stressreactie, die ook weer losgelaten wordt zodra het niet meer nodig is.
Als stress te lang aanhoudt..
Het probleem ontstaat wanneer stress te lang aanhoudt. Als er geen veiligheid optreedt en het lichaam niet kan ontladen. De reacties die dan in het lichaam optreden (hogere bloeddruk, hartslag en ademhaling, aangespannen spieren) blijven aanwezig en verstoren het herstel van het lichaam. Ons lichaam is niet gemaakt om langdurig met stress om te gaan, zoals dat in de huidige maatschappij zo gewoon is.
Op termijn leidt dit tot allerlei klachten, met als ultiem eindstation een burn-out of ernstige ziekte. Het immuunsysteem wordt namelijk onderdrukt (dat is bij acute stress niet noodzakelijk om te overleven) en er ontstaat vaak een vicieuze cirkel van stress en ziekte. Er wordt steeds meer wetenschappelijk bewijs gevonden voor de verbanden tussen langdurige stress en ziekte van het lichaam.
We kunnen stress niet voorkomen, omdat er in het leven altijd dingen (kunnen) gebeuren die stress veroorzaken. Daar is de afgelopen anderhalf jaar misschien wel een goed voorbeeld van… Dus is het zaak om te leren hoe we er dan in elk geval zo goed mogelijk mee om kunnen gaan.
Omgaan met stress
In ons lichaam wordt geen onderscheid gemaakt tussen echte stress (een werkelijke dreiging) en ingebeelde stress (die we zelf ‘bedenken’). We zijn dus in staat om onze eigen stress te creëren door onze gedachten. Nu doen we dat natuurlijk niet bewust en ook niet voor de lol, maar het is wel een belangrijk besef.
Want het betekent dat we met onze gedachten invloed kunnen uitoefenen op de mate van stress die we ervaren. En dát is erg belangrijk bij het omgaan met chronische stress. Ik herinner me dat ik in de beginperiode van corona continu het nieuws zat te kijken. Ik was de hele dag bezig met nieuwe cijfers, besmettingen en het maakte me vooral bang en gestrest. In combinatie met de scholen die dichtgingen en mijn agenda die ineens leeg was, was dit een grote aanslag op mijn energie (en op mijn gemoedstoestand..).
Na een week of twee besloot ik te stoppen met het volgen van het nieuws. Niet om mijn kop in het zand te steken, want het virus zou daardoor niet weggaan of verminderen. Maar wel om te zorgen dat ik niet steeds de stress en angst bleef voeden. Ik kon daardoor meer mijn aandacht richten op de dingen waar ik op dat moment invloed op had en het zorgde ervoor dat ik mijn systeem weer enigszins tot rust kon brengen. Want in de paniekstand kreeg ik sowieso niks positiefs voor elkaar.
Tips voor het omgaan met stress
Als je last hebt van langdurige stress is het belangrijk om juist goed voor jezelf te zorgen. Vaak zijn slaap, beweging en gezond eten de eerste dingen die sneuvelen als er sprake is van stress. En die heb je juist het hardst nodig om goed te kunnen omgaan met stress. Dus blijf zorgen voor gezonde maaltijden, ga het liefst elke dag naar buiten en blijf bewegen.
Een andere tip is om je gedachten van je af te schrijven. Al die dingen waar je je zo druk om maakt, kun je niet in je hoofd oplossen. Sommige dingen zijn helemaal niet op te lossen. Als je dingen op papier ziet staan, kun je er met meer afstand naar kijken en kom je soms ook tot andere oplossingen. Of tot de conclusie dat je er niets mee kunt en dat je het los moet laten (hoe moeilijk dat soms ook is). Soms helpt de vraag: “kan ik hier iets aan doen?”.
Zelf ben ik groot fan van EFT (Emotional Freedom Techniques) voor het verminderen van stress. Nog regelmatig ben ik (samen met de cliënt meestal) verwonderd over hoe snel er ontlading optreedt met behulp van deze simpele techniek. En hoewel ook dit niet altijd het probleem oplost, helpt het wel als je minder paniekerig kunt reageren en logischer kunt nadenken over een oplossing.
Tot slot is het focussen op dankbaarheid ook een heel effectief middel bij het omgaan met stress. Zelfs in de moeilijkste situaties zijn er nog dingen waarvoor je dankbaar kunt zijn. Misschien hele kleine dingen, die voor je gevoel niet opwegen tegen de negatieve impact van de stress. Maar door daar tóch je aandacht op te richten, worden die kleine dingen steeds groter!
